Địa liền là một vị thuốc quen thuộc trong các bài thuốc dân gian, y học cổ truyền để điều trị bệnh xương khớp. Nhưng loại cây này có thực sự mang lại hiệu quả như lời đồn hay không và chữa đau nhức xương khớp từ cây Địa liền như thế nào?
Địa liền là cây gì?
Địa liền có tên khoa học là Kaempferia galanga L., thuộc chi Kaempferia L, họ Gừng Zingiberaceae.
Sở dĩ được gọi là Địa liền bởi vì lá cây mọc sát mặt đất (địa: đất, liền: sát). Ngoài tên gọi này, cây còn có tên khác như: sơn nại, thiền liền, sa khương, gừng cát, gừng thơm, Praewhom, Hom Riew, Wan Hom (Thái Lan),…
Ngoài Việt Nam, cây còn phân bố ở Ấn Độ, Malaysia, Indonesia, Thái lan, Lào, Campuchia, Trung quốc,…
Mô tả cây
Địa liền thuộc loại cây thân thảo, sống lâu năm. Thân rễ của cây màu xanh nhạt, có hình củ nhỏ, bám vào nhau. Lá cây hình trứng (bầu dục) thót hẹp lại phần cuống, 2-3 cái một mọc xòe ra trên mặt đất; mặt trên lá nhẵn, mặt dưới có lông mịn; cả hai mặt đều có gân chạy song song, chừng 8-15 cm. Cụm hoa gồm 8-10 hoa mọc ở nách giữ hai lá, không có cuống, màu trắng pha tím, mùa hoa thường vào tháng 8-9. Cây địa liền xanh tốt quanh năm, toàn cây (nhất là thân rễ) có mùi thơm và vị nồng.
Tác dụng của cây địa liền
− Giá trị kinh tế:
Trên thế giới, cây Địa liền đã có lịch sử sử dụng lâu đời và vẫn tiếp tục có tầm quan trọng về mặt kinh tế trong thời hiện đại. Tinh dầu địa liền được sử dụng rất nhiều trong các công thức hương liệu, nó mang lại tác dụng thúc đẩy nhận thức và tăng cường năng lượng (liệu pháp hương thơm). Giá của tinh dầu Địa liền trên thế giới cũng được bán với giá cao, vì thế đây là cây trồng mang lại nhiều giá trị kinh tế cho nông dân.
Ở Việt Nam, cây Địa liền đang được quan tâm phát triển do củ của nó có tác dụng làm dược liệu và là mặt hàng xuất khẩu sang Nga và Trung Quốc để làm gia vị chế biến một số món ăn.
− Làm thuốc:
Người ta sử dụng thân rễ của cây Địa liền để làm thuốc. Sơn nại (Rhizoma Kaemferiae) là thân rễ thái mỏng phơi khô của cây địa liền.
Để thu hái Địa liền về làm thuốc, người ta thường trồng cây bằng thân rễ vào mùa đông xuân rồi thu hái vào tháng 12 tới tháng 3 năm sau. Đào củ về, rửa sạch, thái phiến mỏng, xông diêm sinh (lưu huỳnh) một ngày rồi phơi khô. Tuyệt đối không được sấy Địa liền bằng than, bởi củ sẽ đen, mùi kém thơm. Địa liền rất dễ bảo quản do có chứa tinh dầu, nó hầu như không bị mối mọt mặc dù điều kiện bảo quản không hơn so với các vị thuốc khác.
Theo các tài liệu cổ, Địa liền có vị cay, tính ấm, vào các kinh tâm, tì, vị, tác dụng ôn trung, tán hàn, trừ thấp, tiêu thực, bạt khí độc (cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, Tập I, tr.782-785). Trong nhân dân, người ta thường sử dụng Địa liền để chữa ngực bụng lạnh đau, đau răng, làm cho ăn ngon, chóng tiêu, thấp khớp. Nước chiết địa liền có tác dụng giảm đau, chống viêm. Ngâm rượu có thể dùng xoa bóp chữa tê phù, tê thấp, đau nhức.
Trên thế giới, thân rễ của Địa liền được sử dụng như một chất chống ho, long đờm, chống nhiệt, lợi tiểu, chữa bệnh đường tiêu hóa, hen suyễn, vết thương, thấp khớp, động kinh và các bệnh ngoài da.
Phần dưới đây, chúng ta cùng tìm hiểu kỹ hơn về tác dụng chữa đau nhức xương khớp của cây Địa liền.
Cách chữa đau xương khớp từ cây Địa liền
Trong dân gian, người ta sử dụng cây Địa liền để chữa đau nhức xương khớp với các bài thuốc dạng uống và xoa bóp. Hiện nay, một số đơn vị còn tiến hành chiết xuất tinh dầu Địa liền để để xoa bóp giảm đau. Chúng ta cùng tìm hiểu rõ hơn trong phần dưới đây.
Bài thuốc uống
Vị thuốc: Địa liền khô 5g, bạch chỉ 5g, cát căn 10g.
Cách làm:
- Tán bột làm thành viên uống
- Sắc uống, ngày dùng 2-4g.
Bài thuốc ngâm để xoa bóp
Bài 1:
– Vị thuốc: Địa liền, rượu trắng 40 độ.
– Cách ngâm: Địa liền thu hái, rửa sạch rồi phơi khô trực tiếp dưới nắng 4-5 tiếng. Cho Địa liền khô vào bình rượu ngâm theo tỉ lệ 1:1, cứ 1 lạng Địa liền khô là 1 lít rượu. Đậy kín bình ngâm trong 20 ngày là sử dụng được.
Bài 2:
– Vị thuốc: địa liền khô 100g, huyết giác 50g, thiên niên kiện 40g, trần bì 20g, tiểu hồi 20g, rượu trắng 40-50 độ 1 lít.
– Cách ngâm: Cho các vị trên vào ngâm chung với rượu trắng trong khoảng 10 ngày là dùng được.
Cách xoa bóp: Hằng ngày, lấy rượu địa liền xoa bóp vào vùng khớp bị đau nhức. Bóp sao cho rượu ngấm đều. Kiên trì sẽ thấy cơ khớp giảm đau nhức, khí huyết được lưu thông.
Xoa bóp với tinh dầu địa liền
Hiện nay, trên thị trường có bán sản phẩm tinh dầu địa liền xoa bóp ngoài da của Viện nghiên cứu Đại học Y dược Thái Bình. Sản phẩm được nghiên cứu và bào chế tại trường, có công dụng: giảm đau mỏi xương khớp, thoái hóa khớp, chấn thương cơ khớp, bong gân, giãn dây chằng, sưng đau, phù nề, bầm tím,…
Lưu ý
1) Địa liền và các cây thuộc họ Zingiberaceae có thể gây ra một số tác dụng phụ như: giảm năng lượng, chán ăn, đi tiểu nhiều, tiêu chảy, các vấn đề về đông máu,… Chính vì thế, người bệnh không được lạm dụng liều cao trong thời gian dài. Nhất là những người bị âm hư, thiếu máu, dạ dày nóng rát không nên dùng cây này để chữa bệnh.
Để chữa đau nhức xương khớp từ cây địa liền, hiện tại trong nhân dân chủ yếu là sử dụng các bài thuốc xoa bóp.
2) Địa liền mọc hoang ở khắp nước ta. Hiện nay có một số đơn vị thu hái về chế biến hoặc tự trồng và cung cấp dưới dạng củ khô. Tuy nhiên, không phải đơn vị nào cũng cung cấp Địa liền chất lượng. Tại Việt Nam, người ta tìm thấy 9-10 loại Địa liền khác nhau và không phải tất cả các loại này đều có công dụng như nhau. Hơn thế nữa, để có được địa liền chất lượng, cũng cần phải biết dùng đúng bộ phận; thu hái đúng mùa, đúng lúc cây chứa nhiều hoạt chất nhất; chế biến phải đúng phép;…
Vì thế, khi chọn mua Địa liền, bạn cũng cần phải chú ý tìm các cơ sở Đông y uy tín, được cấp giấy phép đầy đủ. Tránh mua các sản phẩm được bày bán tràn lan không rõ nguồn gốc, người bán không có chuyên môn.
Địa liền có thực sự chữa đau xương khớp hiệu quả?
Như đã thấy ở trên, cả trong nước và trên thế giới, cây Địa liền đều đã được sử dụng từ lâu đời để chữa đau nhức xương khớp. Nhưng nó có thực sự hiệu quả hay không?
Y học hiện đại đã tiến hành nghiên cứu về loại cây này và phát hiện ra một số đặc tính sinh học tiêu biểu của nó, bao gồm:
- Hoạt động chống ung thư
- Hoạt động kháng khuẩn
- Hoạt động chống oxy hóa
- Hoạt động chống viêm
- Ảnh hưởng đến chức năng mạch máu
- Hoạt động chữa lành vết thương
- Hoạt động giảm đau
Tuy nhiên trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi chỉ nói tới một số hoạt động có tác dụng làm giảm đau nhức xương khớp, bao gồm:
- Hoạt động chống viêm
- Hoạt động giảm đau
Các tài liệu khoa học như Google Scholar, Scifinder, PubMed, Springer, Web of Science,… đều có rất nhiều nghiên cứu sinh học và đặc điểm hóa học của các loài Kaemferia, bao gồm cả Địa liền, được thu thập từ năm 1972 – 2019. Các dữ liệu thu thập này được chúng tôi tóm tắt ngắn gọn lại cho bạn đọc hiểu như sau:
– Hoạt động chống viêm. Viêm có thể hiểu đơn giản là phản ứng của mô đối với tổn thương tế bào. Nó liên quan đến hầu hết mọi tình trạng bệnh lý. Đó là lý do tại sao viêm là mối quan tâm lớn trong một số bệnh, từ vết côn trùng cắn nhẹ đến các tình trạng phức tạp và nghiêm trọng như bệnh xương khớp hay ung thư.
Để nghiên cứu về hoạt động chống viêm của Địa liền, người ta tiến hành phân lập các chất gồm xyclohexan, cloroform, methanol và etyl axetat. Trong 4 chiết xuất này, cloroform cho thấy tác dụng chống viêm hiệu quả nhất khi so sánh với đối chứng.
– Hoạt động giảm đau. Chiết xuất cồn từ thân rễ của Địa liền có khả năng chống lại các thụ thể gây đau ở chuột mạnh hơn aspirin nhưng yếu hơn so với morphine.
Ngoài ra, trong một vài nghiên cứu, chiết xuất từ củ Địa liền được đánh giá là làm giảm đau đáng kể so với giả dược; nó được chứng minh là có hiệu quả tương tự như thuốc diclofenac (một loại thuốc chống viêm không steroid [NSAID] dùng để giảm đau, bao gồm cả giảm đau nhức xương khớp) nhưng ít gây tác dụng bất lợi hơn.
Tại Việt Nam, PGS.TS Lê Minh Hà (thuộc Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên, Viện hàn lâm KH&CN Việt Nam) trên cơ sở các bài thuốc Địa liền ngâm với rượu để chữa bệnh đau nhức xương khớp thường được nhân dân sử dụng, TS.Hà đã tiến hành nghiên cứu loại cây này và tìm cách tách chiết các thành phần có hoạt tính tốt của cây.
Trong quá trình tập trung đi sâu tìm kiếm, TS.Hà cùng cộng sự đã phát hiện ra trong cây Địa liền có hoạt chất KGA1 với tác dụng giảm đau và chống viêm rất tốt đối với bệnh xương khớp.
Nhiều nghiên cứu trên thực nghiệm và lâm sàng đã được TS.Hà thực hiện. Kết quả như sau:
– Tác dụng chống viêm: Sử dụng mô hình carrageenan để gây viêm trên chuột. Kết quả cho thấy hiệu quả ức chế viêm của SF-1 cao hơn chất đối chứng indomethacin (một hoạt chất chống viêm đang được sử dụng phổ biến trong bệnh lí xương khớp hiện nay).
Sau 4-5 giờ sử dụng KGA1, chất này đã được tiêu hóa và hấp thụ đầy đủ tại các khớp, xương trên toàn cơ thể, thúc đẩy các phản ứng sinh hóa trong quá trình giảm đau, chống viêm mà không gây ra phản ứng phụ nào. KGA1 cho tác dụng rõ rệt trong kháng viêm, tiêu sưng (giảm 78%), đỏ nóng (giảm 54,8%) tại các mô khớp cũng như dịch khớp.
– Tác dụng giảm đau. KGA1 có tác dụng giảm đau nhờ giảm co thắt trên chuột. Cụ thể: Theo PGS.TS. Hà, hoạt chất KGA1 có tác dụng giảm cường độ đau một cách đáng kể (duy trì ở ngưỡng 76%). Sau 1 giờ sử dụng, người bệnh bị đau xương khớp đã cảm thấy dần ổn định trở lại, kể cả khi hoạt động, chơi thể thao, mang vác cũng như khi nghỉ ngơi.
KGA1 còn có khả năng tác động trực tiếp lên quá trình giảm đau tại sụn khớp. (Đã được chứng minh bằng phương pháp gây co thắt bằng acid acetic trên chuột).
Cũng theo công trình nghiên cứu của TS.Hà, KGA1 là một hoạt chất quý, tác dụng mạnh hơn rất nhiều so với cao dược liệu thô. Đồng thời lại có khả năng dung nạp tốt, an toàn ngay cả khi sử dụng liều cao liên tục.
Xem thêm về công trình nghiên cứu của PGS.TS. Lê Minh Hà về hoạt chất KGA1: TẠI ĐÂY
Như vậy, từ dữ liệu nghiên cứu trên thế giới nói chung và tại Việt Nam nói riêng, các hoạt chất trong Địa liền, cụ thể là KGA1 có tác dụng chống viêm, giảm đau rất tốt. Điều này góp phần mở ra những hướng đi mới trong việc hỗ trợ điều trị bệnh lý xương khớp cho hàng triệu bệnh nhân. Địa liền vẫn tiếp tục là loài cây đầy hứa hẹn cho các sản phẩm dược liệu tự nhiên và các sản phẩm công nghiệp thực phẩm.
Địa liền và ứng dụng trong y học hiện đại
KGA1 là hoạt chất quý và mang lại nhiều tác dụng, tuy nhiên TS.Hà cũng cho biết, KGA1 có nhiệt độ nóng chảy rất thấp, chiết xuất ở qui mô phòng thí nghiệm thì không quá khó khăn, nhưng khi áp dụng ở qui mô sản xuất công nghiệp thì gặp rất nhiều vấn đề. Trong quy trình chiết xuất phải kiểm soát được nhiệt độ ở tất cả các công đoạn, từ quy trình chiết, cô đặc đến quá trình tinh chế sản phẩm. TS.Hà và cộng sự đã mất rất nhiều năm để nghiên cứu mới tìm ra được qui trình chiết xuất tối ưu, có thể đáp ứng được quy mô sản xuất công nghiệp.
Vào ngày 7/5/2018, Lễ ký kết chuyển giao quyền sử dụng kết quả nghiên cứu khoa học của đề tài “chiết xuất KGA1 từ cây Địa liền” được thực hiện giữa Viên Hóa học các hợp chất thiên nhiên thuộc Viện Hàn Lâm KH&CN Việt Nam và công ty CP Dược phẩm Thái Minh đã được thực hiện, mục đích để đưa vao sản xuất các sản phẩm hỗ trợ điều trị bệnh lý về xương khớp.
Hai năm sau kể từ ngày ký kết, Khương Thảo Đan với thành phần chính là KGA1 đã trở thành một sản phẩm hỗ trợ đắc lực cho hàng triệu người mắc bệnh xương khớp tại Việt Nam.
Không giống các sản phẩm Đông Y thông thường, chỉ được bào chế lại theo kinh nghiệm hay các bài thuốc lâu đời, Khương Thảo Đan được chuyển giao từ đề tài nghiên cứu khoa học với đầy đủ các báo cáo chứng minh, phân tích. PGS.TS. Lê Minh Hà cùng cộng sự đã mất rất nhiều năm để nghiên cứu và thử nghiệm (đề tài được thực hiện bắt đầu từ năm 2012).
Không chỉ chứa hoạt chất KGA1 với tác dụng giảm đau, chống viêm mạnh mẽ, sản phẩm còn là sự phối hợp với bài thuốc y học cổ truyền Độc hoạt tang ký sinh cùng Collagen type 2 không biến tính, giúp tái tạo sụn khớp và tăng tiết dịch khớp, mang lại hiệu quả dài lâu cho người bệnh. Đây có thể nói là sản phẩm duy nhất trên thị trường đáp ứng đủ cả 3 yếu tố trong tam giác khép kín giúp Giảm đau – Chống viêm – Tái tạo.
Kết luận
Từ nền văn minh đầu tiên được biết đến, con người đã biết sử dụng các loại thuốc thảo dược để chăm sóc sức khỏe. Các sản phẩm tự nhiên, có nguồn gốc từ thực vật, đã làm giàu cho ngành dược phẩm từ thời xa xưa. Cho đến nay, các loại thuốc thảo dược này không hề mất đi, mà theo thời gian, chúng được khoa học hiện đại nghiên cứu, chứng minh được những tác dụng phong phú, và một trong số đó là cây Địa liền.
Địa liền là vị thuốc không thể thiếu trong các bài thuốc chữa đau xương khớp từ xa xưa. Trên cơ sở đó, y học hiện đại đã đi sâu nghiên cứu và tìm hiểu, từ đó phát hiện ra hoạt chất KGA1 có tác dụng giảm đau, chống viêm rất tốt trong các bệnh lý xương khớp. Từ đây, mở ra hướng đi mới trong việc ứng dụng Địa liền vào các sản phẩm chăm sóc sức khỏe, cụ thể là Khương Thảo Đan.
Để hiểu rõ hơn về KGA1 và Khương Thảo Đan, quý vị có thể gọi tới tổng đài 1800.1156 (miễn phí cước gọi). Nếu là cuộc gọi nhỡ, tổng đài sẽ gọi lại cho bạn.
